Tìm hiểu chi tiết về MBR, GPT, BIOS và UEFI trên máy tính

Tiếp tục cho công việc cài đặt Windows cho máy tính. Trong bài viết này Blog Thao Phạm sẽ cùng các bạn tìm hiểu về các phân vùng ổ cứng MBR, GPT và so sánh giữa BIOS với UEFI. Mình nghĩ đây là một công việc khá quan trọng nó giúp cho bạn hiểu hơn về cách thức hoạt động của máy tính, tạo được cho mình bộ cài boot win thích hợp.

Nội dung chính của bài viết

I. Tìm hiểu 2 tiêu chuẩn ổ cứng là MBR và GPT

1. MBR - Master Boot Record là gì? 
2. GPT - GUID Partition Table là gì? 
3. Cách kiểm tra máy tính thuộc dạng tiêu chuẩn nào. 
4. Khả năng tương thích 
5. Một số câu hỏi???

II. Điểm khác biệt giữa BIOS và UEFI

1. BIOS là gì? 
2. UEFI là gì? 
3. Cách kiểm tra máy tính sử dụng UEFI hay BIOS

I. Tìm hiểu 2 tiêu chuẩn ổ cứng MBR và GPT

Có thể nói MBR và GPT là hai tiêu chuẩn ổ cứng của máy tính, nó quyết định tới cách thức nhập xuất dữ liệu, sắp xếp và phân vùng ổ đĩa. Vậy phân vùng ổ cứng là gì? Hiểu đơn giản như thế này. Ổ cứng máy tính cần được phân chia thành các vùng khác nhau để cài đặt hệ điều hành như Windows, Linux, OS X,...vùng chứa dữ liệu... đó chính là các phân ổ như ổ C, D, E... mà bạn thường thấy. Để hệ điều hành hiểu rõ ổ đĩa được phân vùng như thế nào thì nó cần sự hỗ trợ của MBR hay GPT. Về cơ bản chức năng của 2 tiêu chuẩn này là có thể như nhau, tuy nhiên xét về tính năng nâng cao thì có thể khác nhau một chút.

1. MBR - Master Boot Record là gì?

 + Mặc dù là chuẩn quản lý thông tin phần vùng cũ nhưng cho tới bây giờ người ta vẫn thường dùng rất nhiều. MBR lưu trữ thông tin của phân vùng ổ cứng và được nằm trong một phân vùng nhỏ của ổ cứng, nó chứa các mã thực thi để hệ điều hành đọc nó trước khi khởi động.

 + Một số hạn chế của MBR

• Bạn chỉ có thể tạo được 4 phân vùng, nếu có nhiều hơn thì bạn phải để cho hệ điều hành hiểu được các phân vùng tạo thêm là các phân vùng gắn ngoài như USB, ổ cứng ngoài
• MBR làm việc với các ổ đĩa có kích thước lên tới 2 TB nhưng không thể xử lý được các ổ đĩa hơn có kích thước hơn như thế này.
• Chỉ hỗ trợ 4 phân vùng chính, nếu bạn muốn nhiều hơn thì phải thực hiện việc chuyển đổi 1 trong các phân vùng chính thành "extended partion" (phân vùng mở rộng)

2. GPT -  GUID Partition Table là gì?

GPT là từ viết tắt của GUID Partition Table ( GUID là viết tắt của "globally unique identifier" - hiểu rằng là đồng nhất tổng thể một cách duy nhât), nó đang dần chiếm vị thế và thay thế đàn cho chuẩn MBR, với các tính năng nổi trội, giao diện hiện đại hơn. Và GPT cũng có liên quan tới UEFI - UEFI đang thay thế dần cho BIOS.

Khác với MBR thì GPT cho phép không giới hạn số lượng các phân vùng, giới hạn này liên quan tới Windows của bạn, Windows rất ưu ái tới GPT khi cho phép lên tới 128 phân vùng một ổ đĩa, và không cần phải tạo các extended partition. 

3. Cách kiểm tra máy tính thuộc dạng tiêu chuẩn nào

Bạn có thể thực hiện bằng nhiều cách khác nhau để kiểm tra xem máy tính của bạn có ổ cứng thuộc vào dạng nào, theo chuẩn GPT hay là MBR. Với bản windows đang được cài đặt trên máy tính của bạn là Windows 32 bit thì chắc chắn rằng ổ cứng bạn đang dùng là chuẩn MBR vì chỉ có Windows 64 bit mới có thể chạy trên ổ cứng chuẩn GPT.

Ở phần này Blog Thao Phạm sẽ hướng dẫn một số cách kiểm tra ổ cứng máy tính của bạn một cách nhanh chóng và đơn giản, theo mình là vậy, các bạn có thể thực hiện các cách khác nhau để tham khảo thêm.

Cách 1: Kiểm tra bằng Command Line

• Bước 1: Nhấn tổ hợp phím Windows+R để mở hộp thoại Run, sau đó gõ diskpart và chọn OK, nếu có cửa sổ hiện lên thì bạn chọn vào Yes.
• Bước 2: Cửa sổ Diskpart hiện lên, bạn gõ lệnh list disk, và nhấn Enter. Trên màn hình DOS bạn sẽ nhìn thấy danh sách thông tin về ổ cứng của máy tính, ổ cứng di động, USB, đĩa CD. 
• Bước 3: đọc các thông số. Thông thường ổ cứng máy tính luôn là Disk 0, Disk 1 là ổ cứng di động mình cắm vào, Disk 2 là USB. Hãy chú ý vào cột GPT, nếu có dấu * chứng tỏ ổ cứng đó là chuẩn GPT, và ngược lại không có * chứng tỏ theo chuẩn MBR.

Cách 2: Kiểm tra bằng Disk management

• Bước 1: vào My Computer, nhấp chuột phải trên Windows XP, 7, hoặc This PC trên Windows 8 và sau đó chọn Manage.
• Bước 2: Cửa sổ mới hiện lên, bạn chọn vào Disk Management (nếu không thấy thì có thể kích vào mũi tên trong Storage)
• Bước 3: Kích chuột phải vào Disk 0, nếu thấy chữ Convert to GPT Disk thì ổ cứng của bạn là MBR, và ngược lại. Tuy nhiên, một số trường hợp nếu không thấy dòng chữ đó, bạn hãy chọn và Properties -> Volumes. Ở đây bạn sẽ thấy ổ cứng máy tính bạn thuộc về chuẩn nào.

4. Khả năng tương thích

Windows  64 bit  10, 8.1, 8, 7, Vista, và các phiên bản máy chủ tương ứng có thể khởi động từ GPT trên UEFI. Ngoài ra cũng có một số hệ điều hành khác cũng có thể sử dụng GPT. Đó chính là Linux. Apple Intel Mac không còn sử dụng chương trình riêng của Apple đó là APT (Apple Partiton Table) mà sử dụng GPT để thay thế.

5. Một số câu hỏi

- Bạn: GPT có nhanh hơn MBR không?

- Blog Thao Phạm:

• Nhiều bạn có thể có suy nghĩ rằng ổ cứng GPT có thể có hiệu suất nhanh hơn so với ổ cứng MBR, tuy nhiên theo với những tìm hiểu của mình thì tốc độ của ổ cứng GPT không hề nhanh hơn các ổ cứng theo chuẩn MBR
• Do GPT luôn đi kèm với nó là UEFI boot, nên bằng mắt thường có thể thấy tốc độ xử lý, khởi động máy tính có nhanh hơn đáng kể. Tuy nhiên, còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố quyết định tới tốc độ khởi động này, nếu muốn nhanh hơn thì bạn nên chọn ổ cứng SSD.

- Bạn: Windows 32 bit có thể dùng GPT không?

->Blog Thao Phạm: Mình xin khẳng định điều này là không vì GPT chỉ hỗ trợ phiên bản Windows 64 bit.

=> Kết luận:

II. Điểm khác biệt giữa BIOS và UEFI

1. BIOS là gì?

BIOS hiểu theo cách đơn giản đó chính là một phần mềm với mục đích kiểm tra hệ thống máy tính của bạn trước khi khởi động, một số phần trong máy tính được kiểm tra như xem máy tính bạn có card màn hình hay không, có chuột hay không, có bàn phím hay không và sau đó nó sẽ gửi thông điệp tới hệ điều hành để nhận các thiết bị này, bắt đầu chương trình khởi động.

2. UEFI là gì?

• Một số định nghĩa này nếu bạn nào thích thú với chiếc máy tính nên tìm hiểu kĩ, sẽ có rất nhiều điều bổ ích đó. UEFI cũng có tác dụng tương tự như BIOS, tuy nhiên, đây là một chuẩn mới, nó sẽ giúp cho việc nạp và kiểm tra hệ thống máy tính của bạn một cách nhanh chóng. Mình thấy hiện nay, các dòng máy tính mới đều được chạy với chuẩn này, do đó đây chính là tiêu chuẩn đang dần thay thế cho BIOS.
• Ngoài ra EFI là tiêu chuẩn được Apple sử dụng cho các dòng máy Mac, nó cũng tương tự như với UEFI.
• Một điều thú vị đó là việc kết hợp giữa GPT và UEFI của Microsoft trên phiên bản Windows 8, 8.1, 10 đã khiến cho các phiên bản này có tốc độ khởi động nhanh hơn các phiên bản trước đó.

3. Cách kiểm tra máy tính sử dụng UEFI hay BIOS

Phần mềm HWiNFO sẽ giúp bạn giải đáp thắc mắc về điều này. Bạn có thể tải phần mềm này tại trang chủ HWiNFO (nên chọn bản Portable).

Sau khi tải về, giải nén và thực hiện các công đoạn như sau:

Khi phần mềm khởi động sẽ có vài cửa sổ không cần thiết được bật lên, bạn hãy đóng các cửa sổ được khoanh tròn trong hình dưới lại.

Còn lại 1 cửa sổ, khi bạn nhấp vào tên máy tính của bạn (ở đây máy mình là ASUS) thì sẽ thấy dòng UEFI Boot, nếu hiển thị trên máy tính bạn thông báo là Present thì máy bạn hỗ trợ UEFI và ngược lại Not Present thì vẫn chưa có thể kết luận được điều gì.

Bạn nhấp vào Motherboard xem dòng UEFI BIOS nếu là Capable thì máy tính bạn hỗ trợ UEFI, nhưng nếu là Not Capable và thông số UEFI Boot ở trên là Not Present thì máy bạn không hỗ trợ UEFI mà chỉ chỗ trợ BIOS.

Trên đây là toàn bộ kiến thức mình tổng hợp được về ổ cứng và các chuẩn MBR/GPT, BIOS/UEFI. Mong rằng sẽ mang lại cho các bạn nhiều điều bổ ích. Hãy ghé thăm Blog Thao Phạm để cùng nhau tìm hiểu về thế giới công nghệ nhé. Thân chào!